پژوهشگاه قرآن وحدیث
قرآن کریم، کتاب حکمت و هدایت و رهایی‌بخش انسان از تاریکی به نور است و حدیث، تفسیر کننده قرآن و تبیین‌گر معارف سترگ آن. به همین دلیل، دانشمندان مسلمان در طول سال‌های متمادی در حفظ و بهره‌گیری از آن کوشش‌های بسیاری کرده‌اند تا جایی که به سخن مقام معظم رهبری «حدیث، مادر بسیاری از علوم اسلامی یا همه آنها است».
سابقه تأسیس پژوهشگاه قرآن و حدیث به تشکیل گروهی از محققان در سال 1366 باز می‌‌گردد که برای تکمیل کتاب میزان الحکمه و شروع پژوهش‌های حدیثی در قم گرد هم آمدند. با رشد و گسترش فعالیتهای حدیثی این گروه در عرصه‌های پژوهشی و فرهنگی، مؤسسۀ علمی - فرهنگی دارالحدیث به عنوان نخستین مجموعه مستقل حدیث‌پژوهی در ایران، در تاریخ 1374/8/22 در زادروز فرخنده حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در شهر قم، با پیام مقام معظم رهبری حفظه الله تعالی و ریاست مؤسس آن، آیت الله محمدی ریشهری(ره) به طور رسمی آغاز به کار کرد و فعالیتهای پژوهشی آن در قالب "مرکز تحقیقات دارالحدیث" و سپس "پژوهشکده علوم و معارف حدیث" ادامه یافت. با راهاندازی سه پژوهشکده دیگر «پژوهشگاه قرآن و حدیث» مجوز رسمی و قطعی خود را از شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری در تاریخ 1392/4/22 دریافت کرد و در تاریخ 1392/05/14 با پیام حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دامت افاضاته به صورت رسمی افتتاح گردید. آنچه در ادامه می‌آید، معرفی و بیان مهم‌ترین دستاوردهای پژوهشگاه قرآن و حدیث و پژوهشکده‌های آن از آغاز راه تا به امروز است.
****************
بخشی از پیام مقام معظم رهبری حفظه الله تعالی به مناسبت تأسیس موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث - 1374/8/22
«اهتمام به حدیث، پس از تمسّک به کتاب حکیم حمید، برترین وظیفهای است که عالِم دین بدان مکلّف است. این، استضائه از انوار علم و حکمتی است که از کلام و تعلیم و هدایت پیامبر مکرّم اسلام و ائمه معصومین از اهل بیت آن حضرت ساطع می‌‌گردد و خرد و اندیشه انسانی را دستگیری و راهنمایی، و زندگی بشر را برخوردار از سلوک حکیمانه و خردمندانه میکند و چنین است که حضرت ابی جعفر علیه السلام، به جابر میفرماید: «یا جابر! وَ اللهِ لَحَدِیثُ تُصِیبُهُ مِنْ صَادِقٍ فِی حَلَالٍ وَ حَرَامٍ، خَیرُ لَک مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ حَتَّی تَغْرُبَ». در تاریخ علم دین، جمع حدیث و حمل و فهم و درک و شرح آن، یکی از بزرگترین فصول است، و با یک نظر، حدیث، مادرِ بسیاری از علوم اسلامی یا همه آنهاست...»
****************
بخشی از پیام حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دامت افاضاته به مناسبت تأسیس پژوهشگاه قرآن و حدیث - ۲۷رمضان المبارك۱۴۳۴
«قرآن و سنّت و حديث، همه حقايق است و همه‌ي حقايق در قرآن و حديث است. افكار و همه كاوش‌ها و ژرف‌نگري‌ها بايد در اين دو منطقه كه وسعتش از وسعت فضاي صد هزار ميليارد سال نوري بيشتر و بيشتر است به كار افتد. قرآن و حديث، قرآن و تفسير اهل بيت عليهم السّلام و علوم مأثور و احاديث شريفه، آثار نبويّه، معارف نهج البلاغه، صحيفة سجّاديه، صحيفه ثانيه و ثالثه و رابعه و خامسه، كتب شريف اربعه، گنجينه‌هاي ادعيه، موسوعه بحارالانوار، كتاب مكارم الاخلاق و ده‌ها و صدها اصل و كتاب، همه ذخائر گرانبهايي هستند كه از جهت سنگيني معنوي از آسمان و زمين سنگين‌ترند. تمامي اينها در اختيار بشر است و متأسفانه بيشتر و بلكه همه، جز افراد معدود، قدر و بهاي اين سرمايه و نعمت الهي را نمي‌دانند. عالم از بهره‌مندي از اين آثار و اين احاديث حكمت و موعظه و درس‌هاي بي‌شمار، سير و ترقي دارد و به سوي كمال و رشد، حركت مي‌نمايد.
افتتاح پژوهشگاه قرآن و حديث از اين جهت ارزشمند است كه ان شاءالله تعالي آغاز حركتي است شايان براي آشنائي بيشتر با علوم و معارف اهل بيت عليهم السلام، و امروز حوزه‌هاي علميه و مراكز ديني و فرهنگي عهده دار مسئوليت بزرگي مي‌باشند كه بايد همه و همه با حركت جهادي و يك نهضت بزرگ فرهنگي تشنگان معنويت و حقيقت را از چشمه جوشان قرآن و حديث سيراب نموده و با استفاده از وسايل ارتباطي جديد قله‌هاي بزرگ علمي را فتح نموده و پرچم اسلام عزيز را در سراسر جهان به اهتزاز درآورند...»
نگاهی به پژوهشگاه قرآن و حدیث
- نخستين مرکز مستقل حديث پژوهى در جهان تشيّع در جهت ساماندهی احادیث و ترویج معارف حدیثی با چهل سال پیشینه فعالیت پژوهشی تحت اشراف حضرت آیت الله محمدی ری شهری (ره) و در ظل ارشادات و حمایتهای امامین انقلاب و مراجع عظام تقلید؛
- تالیف بیش از 350 عنوان کتاب پژوهشی در بیش از 600 جلد با رویکرد بنیادی، راهبردی و کاربردی؛
- دریافت 46 جایزه علمی از جشنوارهها، همایشهاى علمى ملی و بین المللی؛
- دارای جامع ترین پايگاه اطلاع رسانى كتابخانه‌هاي ايران www.lib.ir؛
- انتشار حدود 1000 مقاله علمی در 5 مجله با عنوان: 1.علوم حدیث (پژوهشی – 102 شماره) 2.اخلاق پژوهی (پژوهشی – 13 شماره) 3.پژوهشنامه روان شناسی اسلامی (ترویجی – 15 شماره) 4.کلام اهل بیتD (تخصصی – 4 شماره) 5.تفسیر اهل بیتD (تخصصی – 5 شماره) منتشر شده است؛
- تالیف بیش از 10 دانشنامه قرآنی و حدیثی در بیش از یکصد جلد؛
- ترجمه 33 عنوان کتاب به بیش از 30 زبان خارجی؛
- تالیف متون آموزشی حوزوی و دانشگاهی؛
- پرورش و تربیت صدها پژوهشگر، استاد، هیأت علمی و نخبه در عرصه علوم قرآن و حدیث؛
- ارائه و همکاری در تولید بیش از 6 نرم افزار در حوزه علوم قرآن و حدیث؛
- انعقاد تفاهمنامه و قرارداد همکاری علمی با بیش 50 مرکز علمی و پژوهشی داخلی و خارجی؛
- برگزاری بیش از 500 برنامه در قالب نشستهای علمی، همایش، نقد کتاب، کارگاه و دورههای پژوهشی و آموزشی و کرسیهای علمی ترویجی؛
- برگزاری دورههای مختلف جشنواره پژوهشی؛
- دسترسی پژوهشگران به آرشیو دیجیتالی 2789 منبع در تحت شبکه با عنوان "ساماندهی اطلاعات" و بهرهمندی از سامانههای "کنترل پروژه" و "سمیر" برای پیشبرد فعالیتهای پژوهشی؛
* پژوهشگاه قرآن و حدیث با چهار پژوهشکده 1. علوم و معارف حدیث 2. کلام اهل بیت علیهم السلام 3. تفسیر اهل بیت علیهم السلام 4. اخلاق و روان شناسی اسلامی از سال 1374 تاکنون تعداد 350 عنوان کتاب در 626 جلد در 271146 صفحه در قالب پژوهش¬های بنیادی، راهبردی و کاربردی منتشر شده است. 25 عنوان کتاب در 35 جلد در 14143 صفحه نیز در آستانه انتشار است و 50 طرح پژوهشی نیز با همکاری 41 پژوهشگر در حال اجرا می باشد.
* عناوین برخی از دانشنامه های قرآنی و حدیثی:
1. دانشنامه قرآن و حدیث 2. میزان الحکمه 3. سیره پیامبر خاتم9 4. دانشنامه امیرالمومنین7 بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ 5. دانشنامه امام حسین7 بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ 6. دانشنامه امام مهدی7 بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ 7. دانشنامه عقاید اسلامى 8. دانشنامه احادیث پزشکی 9. شناختنامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث 10. شناخت نامه حدیث و ...
* عناوین برخی از آثار برگزیده:
1. موسوعة الإمام علي بن أبيطالب في الكتاب والسنّة والتاريخ 2. موسوعة العقاید الاسلامیة 3. معجم مصطلحات الرجال والدراية 4. الصحیح من مقتل سیدالشهداءو اصحابه 5. حدیث اسلامی (هارالد موتسکی) 6. الگوی اسلامی شادکامی 7. جستارهايي در مدرسه كلامي بغداد و کوفه 8. جریان شناسی فکری امامیه در دوران فترت 9. تفسير اماميه در پژوهش هاي غربي 10. قرآن¬ شناسي اماميه در پژوهش¬ هاي غربي 11. کرائم القرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام 12. مكاتيب الائمه و ...
* تفاهم و همکاری علمی با؛
1. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی 2. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه 3. مراکز و مؤسسات علمی و آموزشی قم، تهران، اصفهان، مشهد 4. دانشگاه کوفه 5. مرکز اسلامی مطالعات راهبردی (العتبة العباسیة) 6. دانشگاه علوم قرآن جاکارتا 7. بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی 8. انجمن های علمی حوزه 9. دانشگاه ادیان و مذاهب 10. پژوهشگاه امام صادق علیه السلام 11. مرکز ملی فضای مجازی و ...
