عشر أميراً» آمده است.
ج - گزارش جابر بن سَمُره با همان اسنادى كه در منابع اهل سنّت آمده. در منابع حديثى شيعه نيز نقل شده است.۱
د - احاديث ياد شده. علاوه بر جابر بن سَمُره، از طريق عبد اللَّه بن عمر. عبد اللَّه بن مسعود. عبد اللَّه بن عمرو بن عاص. اَنَس بن مالك و عبد اللَّه بن ابى اوفى نيز نقل شده اند ؛ ليكن منابعى كه اين گزارش‏ها را روايت كرده‏اند. مصادر شيعى اند.
ه - نكته قابل تأمّل. اين است كه : سخنى سرنوشت‏ساز با آن اهمّيت كه آينده رهبرى در جامعه اسلامى را رقم مى‏زند. چرا آن گونه كه بايد. مورد توجّه صحابيان قرار نگرفته و كمتر به نقل آن پرداخته‏اند. تا آن جا كه حديث «اِثنا عَشَرَ خليفة (دوازده خليفه)» به حديث جابر بن سَمُره، معروف گرديده است ؟
بى ترديد. سياسى بودن مضمون حديث در عدم نقل آن توسّط اصحاب پيامبر صلى اللَّه عليه و آله، مؤثّر بوده است. از اين رو، عدم شهرت نقل آن از طرق مختلف. بر بى‏توجّهى صحابيان به اين موضوع مهم، دلالت ندارد.

۲. زمان و مكان صدور احاديث‏

مُسلم. در صحيح خود. سخن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در باره خلفاى پس از خود را مربوط به روز جمعه‏اى مى‏داند كه شخصى به نام اَسلَمى سنگسار شد۲ و چون اين واقعه در مدينه اتّفاق افتاده است.۳ مى‏توان گفت كه مكان سخن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله، مسجد مدينه بوده است ؛ امّا احمد بن حنبل. در مُسنَد خويش. زمان صدور اين حديث را عرفه و مكان آن را


1.ر. ك : الخصال : ص ۴۶۹ - ۴۷۳ ح ۱۲ - ۳۰ (با ۱۹ سند). المناقب. ابن شهرآشوب : ج ۱ ص ۲۴۸ - ۲۵۰. العمدة : ص ۴۱۶ ح ۸۵۶ و ص ۴۱۹ ح ۸۷۱. كشف الغمّة : ج ۱ ص ۵۷ - ۵۸. إعلام الورى : ج ۲ ص ۱۵۸. بحار الأنوار : ج ۳۶ ص ۲۳۹ ح ۳۸.

2.صحيح مسلم : ج‏۶ ص‏۴.

3.اُسد الغابة : ج ۵ ص ۶.