مخاطب را تشخيص ندهد. نمىتواند برنامهريزى صحيحى براى تبليغات داشته باشد.
ميزان تأثيرپذيرى مخاطب
يكى از نكات مهمّى كه در قرآن و احاديث اسلامى در ارتباط با مخاطبشناسى مورد توجّه قرار گرفته، تفاوت مردم از نظر ظرفيتها و استعدادهاى طبيعى و اكتسابى. و ميزان تأثيرپذيرى آنان از تبليغات مفيد و سازنده است. با در نظر گرفتنِ اين تفاوتها، هر سخنى براى هر كسى، مفيد و سازنده نيست. چه بسا نوعى از تبليغات براى فرد يا جمعى مفيد باشد؛ امّا براى فرد يا جمعى ديگر، غير مفيد و حتّى زيانبار باشد. از اين رو، انبياى الهى موظّف بودهاند كه در تبليغات خود، ظرفيت فكرى و روحى مردم را در نظر داشته باشند.۱
تفاوت استعدادهاى طبيعى
از نگاه احاديث اسلامى، مردم از نظر استعدادهاى ذاتى، مانند معادن زمينْ، متفاوت اند :۲ برخى چون معدن طلا از استعدادهاى بالايى برخوردارند. برخى مانند معدن نقره هستند و.... همان طور كه انواع معادن زمين. براى جامعه بشر. مفيد و كارسازند. ولى بهرهبردارى از آنها نياز به شناخت و برنامهريزى دارد. انواع استعدادهاى فطرى انسانها نيز براى اداره جامعه انسانى. مفيد و سازنده است؛ ليكن بهرهگيرى از آنها نيازمند شناخت درست و برنامهريزى صحيح است.
تفاوت استعدادهاى اكتسابى
ظرفيت اكتسابى انسانها. مانند ظرفيت ذاتى آنان. متفاوت است. نُصوص (متون) اسلامى، به طور كلّى، انسانها را بر اساس ميزان تأثيرپذيرى از تبليغات سازنده، به سه
1.ر. ك : تبليغ در قرآن و حديث : ص۲۹۷ (مراعات توان مخاطب).
2.ر. ك : تبليغ در قرآن و حديث : ص۱۷۹ ح ۱۸۰ و ص۱۸۱ ح۱۸۴.