۳ / ۵
دورانديشى
۵۰.عيون أخبار الرضا عليه السلام :حدّثنا عليّ بن أحمد بن عمران الدقّاق. قال : حدّثنا محمّد بن هارون الصوفى. قال : حدّثنى أبو تراب عبيد اللَّه بن موسى الرويانى. عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى. قال : قُلتُ لِأَبى جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ الرِّضا عليه السلام : يَابنَ رَسولِ اللَّهِ ! حَدِّثنى بِحَديثٍ عَن آبائِكَ عليهم السلام.... قالَ : حَدَّثَنى أبى، عَن جَدّى، عَن آبائِهِ عليهم السلام، قالَ : قالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام : التَّدبيرُ قَبلَ العَمَلِ يُؤمِنُكَ مِنَ النَّدَمِ.۱
ترجمه
حضرت عبد العظيم عليه السلام : به امام جواد عليه السلام گفتم : اى فرزند پيامبر خدا! حديثى از پدرانت برايم بازگو كن.
فرمود : «پدرم، از جدّم. از پدرانش نقل نمود كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود : تدبير قبل از انجام كار. از پشيمانى پيشگيرى مىكند».
شرح
كلمه «تدبير» از ريشه «دَبْر» و «دُبُر» به معناى پايان و پُشت است و تدبير كارها، به معناى دقّت در سرانجام و پايان آنهااست. رهنمود امام على عليه السلام، براى پيشگيرى از ندامت و پشيمانى در زندگى اين است كه انسان هر كارى را كه مىخواهد انجام دهد، قبل از انجام دادن آن در باره پايان آن، خوب فكر كند. در اين باره چند نكته قابل توجّه است :
۱. رهنمود ياد شده، در واقع برگرفته از همه آياتى۲ است كه تأكيد دارند تأمّل در
1.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج۲ ص۵۳ و ۵۴ ح۲۰۴. بحار الأنوار : ج۶۸ ص۳۳۸ ح۱. نيز. ر. ك : همين كتاب : ح ۹۳.
2.مانند اين آيات: (وَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ) (اعراف: آيه ۸۶)، (فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ) (اعراف: آيه ۸۴)، (فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَقِبَةُ الظَّلِمِينَ) (يونس: آيه۳۹)، (فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَقِبَةُ الْمُنذَرِينَ) (يونس: آيه ۷۳).