۳. حكمت حقيقى
حكمت حقيقى. نورانيّت و بصيرتى است كه در نتيجه به كار بستنِ حكمت عملى در زندگى. براى انسان. حاصل مىگردد. در واقع. حكمت علمى. مقدّمه حكمت عملى. و حكمت عملى. سرآغاز حكمتِ حقيقى است و تا انسان بدين پايه از حكمت نرسيده است. حكيمِ حقيقى نيست. هر چند بزرگترين استاد حكمت باشد.
حكمت حقيقى. در واقع. همان جوهر دانش و نورِ دانش و دانشِ نور است. از اين رو. خواصّ دانش حقيقى و آثارش. بر آن. مترتّب مىگردد. كه از مهمترينِ آنها بيم از خداوند متعال است :
(إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَؤُاْ.۱ از بندگان خدا. تنها دانايان اند كه از او بيم دارند).
در كلام پيامبر خدا. حكمت حقيقى. عيناً بر اين اثر. منطبق شده است. آن جا كه مىفرمايد :
خَشيَةُ اللَّهِ رَأسُ كُلِّ حِكمَةٍ.۲
بيم از خداوندعزّ وجلّ. اساس هر حكمتى است.
حكمت حقيقى. جاذبهاى عقلانى بر ضدّ كششهاى نفسانى است۳ كه هر اندازه در جان انسانْ قوّت يابد. به همان اندازه. تمايلات نفسانى در او ضعيف مىشوند.۴ تا آن جا كه كاملاً از بين مىروند.۵ در اين حال است كه عقل به طور كامل. زنده
1.فاطر : آيه ۲۸.
2.حلية الأولياء : ج ۲ ص ۳۸۶. مسند الشهاب : ج ۱ ص ۵۹ ح ۴۱.
3.اشاره است به روايتى از امام صادق عليه السلام : «الحكمة ضدّ الهوى ؛ حكمت. ضدّ هوس است» (الخصال : ص ۵۹۱ ح ۱۳).
4.اشاره است به حديثى از امام على عليه السلام : «كلّما قويت الحكمة ضعفت الشهوة ؛ هر گاه حكمت نيرومند گردد، خواستههاى نفسانى ضعيف مىشوند» (غرر الحكم : ح ۷۲۰۵ ).
5.اشاره است به حديثى از امام على عليه السلام در وصف مؤمن : «ميتة شهوته ؛ خواستههاى نفسش مُردهاند» (نهج البلاغة : خطبه ۱۹۳).