مقالات چهارمین دوره طب اسلامی
نقش روزه در سلامتی جسم و روح
کارشناسان مسایل اسلامی بر این باور اند که تمام دستورات قرآنی و قوانين الهي بر اساس مصالح و مفاسد نازل شده اند و هريكي از آنها فلسفه و حكمتي دارد كه آفريدگار يكتا بر پايه‌ی آن بندگانش را مكلف به پيروي از آن نموده است. اکنون این پرسش به میان می آید که: در گرفتن روزه چه فلسفه‌اي نهفته است؟ در صورت بي‌توجهي به اين فريضه چه فوايد و ارزش‌هايي از دست مي‌رود؟ روزه چه خلأي را در زندگي انسان پر مي‌كند؟ آيا در جهان متمدن امروز و براي انسان‌هاي قرن بيستم و عصر ارتباطات كه بهترين امكانات زندگی و ابزارهاي رفاهي دست يافته و از پيشرفته‌ترين دانش و فناوری بهره‌مند اند، طرح چنين مسايل متافيزيكي و عمل به اين امور عبادي چه پيامدهاي مثبتي دارد؟
این نوشته ـ با بهره‌گيري از دیدگاه ها و انديشه‌هاي فرهيختگان ـ مي‌كوشد پاسخ‌هاي مناسب، خردپذير و مستندي را تقدیم نمايد.
نقش روزه در تندرستیِ انسان:
در ميان كتاب‌هاي پزشکی (قديم و جديد) كمتر كتابي يافت مي‌شود كه درباره‌ی روزه و نقش آن در تندرستیِ انسان، سخنی به ميان نيامده باشد. پزشکان بر این باور اند که روزه می تواند بسیاری از بیماری ها را درمان نماید و حتی در موارد متعدد از آن به عنوان تنها راهِ درمانِ برخي از بيماري‌ها ياد كرده اند.
دكتور كارلو (پزشک آمريكايي) در اين زمينه مي‌گويد: «روزه‌اي كه دين اسلام واجب كرده است، بزرگترين ضامن سلامتي انسان است.» وي براي درمان بيست و نه مورد از بيماري‌هاي صعب العلاج گرفتن روزه را شديدا تجويز مي‌كند كه به برخي از آنها اشاره مي‌كنيم: سرطان خون، بيماري‌هاي عصبي، يبوست مزمن، ناراحتي گرده و مثانه، گرفتگي مجاري خون، فشار خون بالا، بيماري‌هاي معده و روده، امراض چشمي مثل آب چشم، افسردگي، ضعف جنسي، ورم كيسه‌ی صفراء و...
دكتر آلكسي سوفورين (پزشک روسي) مي‌گويد: «تنها راه براي قطع ريشه‌ی سرطان، روزه است و بس».
وي مي‌افزايد: «درمان از طريق روزه فايده‌ی ويژه‌اي در بيماري‌هاي كم‌خوني، ضعف روده‌ها، التهاب بسيط و مزمن، دمل‌هاي دروني و بيروني، سل، بیماری های شكر، جلدي و مانند آن دارد.»[2]
دكتور الیکسس كارل در کتاب «انسان موجود ناشناخته» مي نويسد: «لزوم روزه‌داري در همه‌ی اديان تأكيد شده است. گرچه در روزه داری، در آغاز، گرسنگي و گاهي نوعي تحريك عصبي و سپس ضعف احساس مي‌شود ولي در عين حال كيفيات پوشيده‌اي به فعاليت مي‌افتند و در نتيجه همه‌ی اعضا، مواد خاص خود را براي نگهداري و تعادل محيط داخلي قلب، قرباني مي‌كنند».
ديدگاه كويل پا (فرانسوي): «بیشتر بيماري‌ها ناشی از تخمير يافتن غذا در روده‌ها است كه همه با روزه اصلاح مي‌گردد.»
دکتر پاكنژاد بر اين باور است: «در مدت يك ماه روزه‌داري، انسان داراي يك بدن تازه، تعمير يافته و آزاد گرديده و ازقيد و بند سموم رهايي مي‌يابد.»
دكتر اوتوبو خنگر می گوید: «در مدت پنجاه سال كه از تاسيس کلینکِ من مي‌گذرد، بيش از پنجاه هزار بيمار در اين درمانگاه توسط روزه درمان شده اند.»
آنچه از ديدگاه‌هاي برخي از پزشکان مسلمان و غيرمسلمان درباره‌ی نقش روزه در بهداشت و سلامتي جسم، نقل كرديم تنها مشتي از خروارها عقيده و نظر است كه دکتران قديم و جديد ابراز نموده‌اند و ذكر تمام آنها از حوصله اين نوشته بيرون است؛ از اين جهت، بخش نقل اقوال را با سخنان زيبا و دلنشين دكتر تومانياس به پايان مي‌بریم. وي مي‌گويد:
«فايده‌ی بزرگ كم خوردن و پرهيز كردن از غذاها در يك مدت كوتاه آن است كه چون معده در طول مدت یازده ماه، مرتب پر از غذا بوده، در طي يك ماه روزه‌داري مواد غذايي خود را دفع مي‌كند و همین طور جگر كه براي حل و هضم غذا مجبور است دايما صفراي خود را مصرف كند در مدت سي روز (يك ماه روزه‌داري) ترشحات صفرائي را صَرفِ حل كردن باقيمانده‌ی غذاي جمع‌آوري شده خواهدكرد. دستگاه هاضمه در نتیجه كم خوردن غذا، اندك فراغت حاصل نموده و خستگي را از خود دور مي‌نمايد. روزه یعنی كم خوردن و كم آشاميدن در مدت معين از سال. اين بهترين راه درمان و حفظ تندرستي است كه طب قديم و جديد را از این جهت متوجه خود ساخته است. مخصوصا بيماري‌هايي كه بر دستگاه های هاضمه، به خصوص گرده و جگر عارض مي‌گردد و توسط دوا نمي‌توان آنها را درمان كرد، روزه به خوبي معالجه مي‌نمايد.»
همۀ اين ديدگاه‌ها در دو جمله كوتاه و نغز حضرت رسول اكرم(ص) خلاصه مي‌شود:
الف: «معده مركز تمام بيماري‌ها و پرهيز بهترين راه براي درمان آنهاست».[3]از اين جهت است كه پرخوري، خوابيدن و حمام كردن با شكم پر و... در دين اسلام، مكروه و ناپسند شمرده شده است. زيرا به سلامتي انسان آسيب مي‌رساند.
ب: «روزه بگيريد تا تندرست بمانيد».[4]
خلاصه آن كه معده كانون انواع بيماري‌ها است و راه معالجه‌ی آنها روزه گرفتن مي‌باشد زيرا عامل بسياري از مرض‌ها افراط و زياده‌روي در خوردن غذاهاي گوناگون است، چون مواد اضافي و جذب نشده به صورت چربي‌هاي مزاحم در نقاط مختلف بدن و يا به صورت چربي و قند اضافي در خون باقي مي‌ماند. اين مواد اضافي در لابلاي عضلات بدن، در حقيقت لجن‌زارهاي متعفني براي پرورش انواع میکروبها و بيماري‌هاي عفوني قرار مي‌گيرد در اين حال بهترين راه مبارزه با اين نوع بيماري‌ها و نابود كردن این لجن‌زارها، امساك (روزه گرفتن) است.
روزه و سلامت روانی
نقش روزه در سلامتیِ روان و طهارت روح، به مراتب افزونتر از نقش آن در سلامتی جسم است؛ زیرا گرفتن روزه ـ بر اساس گفتهی روانشناسان و روانپزشکان ـ هم باعث کاهش بیماریهای روانی (حتی در بعضی موارد سبب درمان قطعیِ آنها) میشود و هم تقویت، پاکی و بزرگی روح را در پی دارد. از این رو به برخی از موارد بسیار مهم و اساسی آثار روحی و روانی روزه به طور گذرا اشاره میکنیم:
1ـ تقویت اراده:
انسان موجودی است دارای اراده و اختیار، لذا هم میتواند بر کارهای زشت و غیرقانونی دست زند و هم قادر است کارهای خوب و پسندیده انجام دهد.
به بیان دیگر: انسان هم دارای شهوت، هوس و نفسِ سرکش است که او را به سوی زشتی و بدبختی میکشاند و هم از نیروی خرد و عقل بهره‌مند است که وی را به جانب سعادت و نیکبختی هدایت میکند.
بر سرِ این دوراهی آنچه وی را در پیروی از فرمانِ خِرد و فطرتِ پاک انسانی و پاگذاری روی خواست های نفس سرکشیده و هواهای لجام گسیختهی شهوت حیوانی، توانمند میسازد، شناخت آفریدگار یکتا و پیروی از دستورهای نجاتبخش اوست و بدون شک یکی از مهمترین دستورالعملهای خداوند بزرگ، فریضۀ روزه است.
انسانی که در روزهای روزهداری با آنکه در میان نعمتهای فراوان و غذاهای متنوع غرق است و برای بهرهبرداری از انواع لذتهای شهوانی و جنسی، توانایی دارد، وقتی به امر خداوند حکیم از خوردن همه آن نعمتها و غذاها دست کشیده و روی تمام لذایذ جنسی پا میگذارد، در حقیقت توفیق یافته تا مهار نفس سرکش را در اختیار خود گرفته و بر دهن اسب چموشِ خواستهای درونیاش، لجام زند؛ یعنی این انسان توانسته است برای نفس سرکشش «ترمز» بسازد تا با استفاده از آن در موارد خطرناک، خود و ایمانش را از افتادن در پرتگاههای بیتقوایی حفظ کند. پس روزه در واقع، ارادهی انسان را قوی ساخته و مهارِ نفس سرکش را در اختیار او قرار میدهد. پیامبر گرامی اسلام(ص) میفرماید:
«روزه آرزوهای نامشروع نفس را از بین میبرد و نیروی شهوات را کنترل میکند.»[5]
2ـ پاکیزه گیِ روح:
پس از آنکه انسان روزه‌دار، مهار نفس را در دست گرفت و غریزههای گوناگون خود را تعدیل و اداره نمود، زمینه را برای انجام واجبات و ترک محرمات آماده میسازد؛ برای چنین انسانی از هر لحاظ، شرایط برای توبه و بازگشت به خداوند بخشایشگر فراهم است و با یک توبه حقیقی و پشیمانی واقعی، میتواند خانۀ خاکآلود و دود زدهی دل را تکان داده و آیینۀ گرد آلود و غبار گرفتۀ عقل را پاک و مصفا سازد تا از یک روح پاک و روان سالم بهره‌مند گردد. در این زمینه پیامبر میفرماید: «روزه، قلب را مصفا و نورانی میکند.»[6]
3ـ نزدیکی به خداوند:
انسانی که مطیع فرمان الهی است هیچگاه به سوی حرام دست دراز نمی کند و به کارهای واجب، پشت نمی کند، بدون شک چنین فردی بندۀ مقرب درگاه حضرت حق میباشد، به کوی او راه می یابد و در وادی امن او گام می نهد. اینگونه بنده است که حتی شایستگی همسخن شدن با حضرت حق را پیدا میکند و میتواند از فرشته ها هم پیشی گیرد.
سرانجام، به جایگاهی تکیه می زند که آخرین آرزوی انسانهای خداجو و نهاییترین هدف بندگان خداپرست بوده است، زیرا بالاتر از آن، مقام دیگری و ارزشمندتر از آن، جایگاهی وجود ندارد و اگر وجود دارد، آن جایگاه معبود است، نه جایگاه عبد، مقام خالق است، نه مقام مخلوق و مرتبۀ علتالعلل است نه درجۀ معلول.
نتیجه آنکه دین اسلام ـ از آنجا که دین کامل و جامع است ـ به تمام ابعاد وجودی انسان و به همه‌ی زوایای زندگی او عنایت تام دارد؛ از این جهت آفریدگار هستی با وضع قوانین جاودانه و با تسریع دستورات عادلانه، هم نیازمندیهای جسمی او را برطرف میسازد و هم به ضرورتهای روحی او پاسخ میدهد؛ اگر از یک سو با تسریع عبادات به پرورش و پالایش روح او میپردازد،از سوی دیگر همین عبادات را دوا برای درمان مرضهای بدنی او نیز قرار میدهد. اگر روزه را برای تقویت اراده و بالا بردن عزت نفس بندهاش واجب میکند، از جانب دیگر آن را به عنوان بهترین داروی شفابخش برای کاهش اختلالات عصبی و اضطرابهای روحی او نیز معرفی میکند.
امروز ملیونها انسان در دنیا ـ به ویژه در کشورهای توسعه یافته و متمدن ـ از بیماریهای روانی و از نبود آرامگاه روحی به شدت رنج میبرند و دهها انسان در روز در سرتاسر جهان به خاطر اضطرابهای روحی و فقدان پناهگاه معنوی، پوچ انگاریِ این عالم و بنبست دیدنِ این جهان طبیعت، دست به خودکشی میزنند.
توجه به مسایل عبادی و امور ماوراء طبیعی ـ به گفته روانشناسان ـ بهترین درمان این بیماریها است و روزه که از مهمترین عبادات الهی و از اساسیترین فرایض دینی به شمار میرود، شایستهترین درمان برای فشارهای روحی و بیماریهای روانی دانسته شده است، زیرا انسان روزه‌دار، خود را در جهانی میبیند که از خود حساب و کتابِ دقیق دارد و گرداننده آن، نیرویی است که فناپذیری و نیستی در وجودش راه ندارد. اوست که به همه، هستی داده و از همه، هستی را میگیرد و هیچ حرکتی بدون توفیق و مشیت او به جریان نمیافتد. او خالق این جهان و ادارهکنندهی جهان پس از مرگ است. انسان روزه‌دار نیک میداند که زندگی انسان هیچگاه پایان ندارد بلکه فقط چهره میگرداند و در کیفیت آن، دگرگونی پیش میآید.
اینگونه انسان همواره به زندگی خویش لبخند زده و فردای خویش را درخشان میبیند؛ بندهی روزه‌دار هرگز خویش را تنها تصور نمی کند، بلکه خود را تحت نظارت دقیق و همیشگی نیروی قدرتمند و جاوید میبیند و در همه حالات کمکهای نهانی و امدادهای غیبی آفریدگار خویش را در لحظه لحظۀ حیات خویش تجربه مینماید.
از این رو، بر ما لازم است که درباره مسائل عبادی و ارزشهای دینی که یگانه راه و ضامن سلامت فرد و جامعه است خوب توجه و تامل کنیم و هیچگاه تحت تاثیر فضای موجود و رخدادهای غمانگیزِ عصر سیاه طالبان و پیش از آن قرار نگیریم، زیرا الگوی زندگی، پیامبر گرامی اسلام(ص) و پیشوایان معصوم(ع)اند.. عمل به سخنان آن بزرگان، چراغ راه زندگی است و اما طالبان و امثال آنها بشرهای عادی و خطا پذیراند که هیچ ارتباطی با اسلام واقعی و دین الهی ندارند.
باید هوشیار و آگاه باشیم که صنعت و فنّاوریِ پیشرفتۀ چند قرن اخیر، گرچه در بسیاری از ابعاد زندگی مادی انسان، نیازمندیهای انسان را به حداقل رسانده ولی بیتوجهی به مسایل متافیزیکی و پشتکردن به ارزشهای معنوی، خسارات جبران ناپذیری در بُعد روحی و روانی بشر به وجود آورده است. این نکته را نباید فراموش کرد که تنها راه برون رفت از این بحران حیرتآور، برگشت به امور معنوی است.
ولی باید افزود که «بی علم نتوان خدا را شناخت»؛ زیرا عبادت جاهلانه و خالی از معرفت پروردگار، «همان راهی است که به ترکستان منتهی می شود».
پس تنها در سایه شناخت صحیح و معرفت درست است که امور معنوی و عبادات میتواند خلأهای موجود در جوامع صنعتی و علمی را پر نماید؛ در غیر این صورت، بدون شک به همان سرنوشتی دچار شویم که طالبان و القاعده مبتلا شده اند. زیرا عبادت کورکورانه و عاری از معرفت و عقلانیت، نه تنها باعث رشد و پیشرفت فرد و جامعه نمی گردد، بلکه به عامل ویرانی و پس ماندگیِ مردم تبدیل می شود.
بر اساس مطالعات محققان دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان، روزه علاوه بر اثرات سودمند جسماني، در زمينه كاهش افسردگي و بالا بردن سلامت روان نيزبسيارمفيداست. به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران- واحد علوم پزشكي تهران، پژوهشي توسط محققان دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان در خصوص بررسي تأثير روزه بر سلامت روان و ميزان افسردگي روزه داران انجام شد. دراين پژوهش كه در دانشگاه آزاد سيرجان صورت گرفت، تعداد 361 دانشجو به صورت تصادفي انتخاب شدند و اطلاعات مورد نياز توسط پرسش نامه هايي جمع آوري گرديد.پرسش نامه ها توسط نمونه هاي مورد پژوهش، ده روز قبل و ده روز بعد از ماه مبارك رمضان تكميل شدندو ميانگين نمرات با هم مقايسه شد.يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد: ميانگين نمره بهداشت روان و ميزان افسردگي نمونه هاي مورد مطالعه، قبل و بعد از ماه مبارك رمضان، از لحاظ آماري كاهش معني داري داشته است. نتايج اين پژوهش تأثير مثبت روزه ماه رمضان را بر سلامت روان و كاهش ميزان افسردگي روزه داران تأييد مي كند.خبرگزاري دانشجويان ايران -واحد علوم پزشکی تهران، سرويس علمي پژوهشي-روزه‌داري اسلامي موجب كاهش استرس در افراد مي‌شوديكي از روانپزشكان كشور تاكيد كرد: براساس آخرين يافته‌ها و تحقيقات علمي، " روزه داري اسلامي " موجب كاهش استرس و اضطراب در بين افراد مي‌شود. به گزارش ايرنا، دكتر " سيد محمود نجفي "در كنفرانس علمي "روزه و مسايل پزشكي" دربيمارستان هاجر شهركرد اظهارداشت: روزه‌داري اسلامي همان روزه‌داري صحيح و اصولي است و با روزه‌داري براي ترس از عسر و حرج و روزه‌داري براي رژيم لاغري متفاوت است. وي گفت:روزه‌داري نبايد موجب پرخوري به هنگام سحر و تغييرات بي‌نظم خواب شود و در صورت رعايت اين مسايل ، روزه‌داري صحيح به‌كاهش استرسها منجر مي‌شود.اين روانپزشك يادآور شد:پژوهشهاي علمي نشان مي‌دهد درطول ماه‌مبارك رمضان كاهش كامل وصددرصدي خودكشي‌ها وكاهش نسبي جرايم عمومي مانند جرايم راهنمايي و رانندگي و جرايم خاص مي‌شود.
نجفي بيان‌داشت: غذاهاي سحر روزه‌داران بايد كم حجم وخواب آنها نيز متناسب باشد و روزه‌داران از خوابيدن پس از خوردن سحري اجتناب كنند.وي گفت : روزه‌داري موجب امتناع افراد حتي از خوردن مواد حلال مانند آب مي‌شود و اين امتناع از حلال‌ها نيز اراده انسان را قوي مي‌كند.اين روانپزشك گفت: عصبانيت‌هاي برخي از افراد به هنگام روزه‌داري به علت پرخوري آنها به هنگام سحراست كه بدن را در طول روزبراي جذب آب‌فعال مي‌كند. به گفته وي، روزه‌داري صحيح يك روش ايده‌آل براي زندگي افراد است و نيت كردن يك اصل در اين ماه به حساب مي‌آيد. روزه از برنامه هاي مترقي و متعالي دين مبين اسلام و ضامن سعادت دنيا و آخرت، بهداشت جسم، و تزكيهِ نفس و اخلاق است.
روزه در لغت به معناي امساك و ترك مطلق چيزها اعم از خوردني و آشاميدني يا هر عمل ناپسند است. اين فريضه از نظر جسمي، روحي، معنوي، اخلاقي، اجتماعي، اقتصادي، رواني، بهداشتي و... فضايل فراوان دارد.
روزه و بهداشت فردي
روزه از نظر بهداشت جسم و سلامت بدن داراي فوايد فراواني است. اين عمل در سلامت معده و پاكسازي آن از انواع غذاها كه موجب بيماري هستند اثرات فوق‌العاده دارد.
پيامبر اسلام (ص) فرمود: معده مركز و خانه هر دردي است و پرهيز از غذاهاي نامناسب و زيادخوري، اساس و رأس هر داروي شفابخش است. همچنين ايشان فرموده‌اند:روزه بگيريد تا سالم بمانيد.
براي بهداشت و تندرستي، بايد غذا كمتر مصرف شود و هنوز اشتها تمام نشده، دست از غذاخوردن كشيد. به تجربه ثابت شده است، افرادي كه كم مي خورند از كساني كه هميشه سير مي خورند سالم ترند.
يكي از دانشمندان قدیم رومی مي گويد: اولين بيماري مربوط به پرخوري بود و نخستين درمان نيز روزه گرفتن است.
يك پزشك مصري نيز در 3600 سال قبل به طنز گفته است: انسان پرخور با يك چهارم غذايي كه مي‌خورد زنده مي ماند و با سه چهارم ديگر آن پزشكان امرار معاش مي كنند! به بياني اغلب اين پرخورها هستند كه با بيماري‌هاي خود كيسه اطبا را پر مي كنند.
دكتر كارل امريكايي مي نويسد: هر شخص بيمار بايد هر سال مدتي از خوردن غذا بپرهيزد، زيرا مادامي كه غذا به بدن مي رسد ميكروب‌ها در حال رشد هستند، ولي هنگامي كه از غذا پرهيز مي‌شود، ميكروب‌ها رو به ضعف مي روند. روزه اي كه اسلام واجب كرده بزرگترين ضامن سلامتي بدن است.
روزه درماني در مورد اكثر بيماري‌هاي حاد و مزمن تجويز مي شود؛ از جمله؛ فشارخون زياد ، تصلب شرايين، گرفتگي مجاري خون و لنف، آسم ، آنژين قلبي، سرطان خون، بيماري‌هاي عصبي، چاقي، نقرس، ورم مفاصل، انواع روماتيسم، بيماري هاي كبدي، ورم كيسه صفرا، بيماري‌هاي معده و روده،يبوست مزمن، ورم لوزهِ مزمن، زكام‌هاي حلق و بيني، ناراحتي‌هاي كليه و مثانه، بيماري‌هاي زنان، بيماري‌هاي مزمن پوستي، اختلالات عصبي ( افسردگي ، ميگرن ، وسواس ).
روزه و نظرات برخي دانشمندان
* دكتر ژان فروموزان::ذخاير گليكوژن كبدي و پروتئين خون و ذخيره چربي كه در مرد 30 درصد و در زن 20 درصد است براي يك ماه بدن كافي است؛ بنابراين طبق نتايج موجود پزشكي در يك ماه روزه ، از نظر بهداشتي خللي در بدن انسان به وجود نمي آيد. وي همچنين روش معالجه با روزه را «شست و شوي احشاء» تعبير مي كند و مي گويد: در آغاز روزه‌داري زبان باردار است، عرق بدن زياد است، دهان بو مي گيرد، گاه آب از بيني راه مي افتد و همه اين‌ها علامت شست و شوي كامل بدن است. بعد از سه الي چهار روز بو برطرف مي شود، اسيداوريك ادرار كاسته مي شود و شخص احساس سبكي و نشاط فوق‌العاده مي كند. در اين حال اعضا هم استراحتي دارند.
* شهيد دكتر سيد رضا پاک‌نژاد: طي يك ماه روزه‌داري آدمي داراي جسمي تازه و آزاد شده از قيد و بند سموم خواهد شد.
* دكتر كارل (امريكايي): بر لزوم روزه داري در تمام اديان تأكيد شده است. در روزه ابتدا گرسنگي و گاهي نوعي تحريك عصبي و بعد ضعف احساس مي شود. در عين حال تغييرات مهمي صورت مي گيرد و بالاخره تمام اعضا مواد خاص خود را براي نگهداري و تعادل محيط داخلي و قلب، قرباني مي كنند. به اين ترتيب روزه تمام بافت‌هاي بدني را مي شويد و آنها را تازه مي كند.
* دكتر گوئل پا (فرانسوي): چهار پنجم بيماري‌ها از تخمير غذا در روده‌هاست و همه با روزه اصلاح مي شوند.
* دكتر تومانيانس: فايده كم خوردن و پرهيز كردن از غذاها در يك مدت كوتاه آن است كه چون معده در مدت يازده ماه مرتب پر از غذا بوده، طي يك ماه روزه داري مواد زايد آن دفع مي شود. همين طور كبد كه براي هضم غذا مجبور است دائماً صفراي خود را مصرف كند، در اين مدت سي روز، ترشحات‌صفراوي را صرف حل كردن باقي مانده غذاي جمع آوري شده خواهد كرد. به‌علاوه، دستگاه هاضمه در نتيجه كم خوردن غذا، اندكي فراغت حاصل مي كند و رفع خستگي مي نمايد.
* فيثاغورث طبيب و دانشمند بزرگ يوناني، هنگام مرگ، شاگردانش را به روزه گرفتن توصيه كرد.
* در زمان بقراط ، اطبا بيماران خود را كه به بيماري سخت دچار بودند از غذا خوردن منع مي كردند.
* آلكسي سوفورين (طبيب روسي) كتابي به نام امساك در غذا به رشته تحرير درآورده كه در آن مدت روزهِ طبي،چهل روز تمام است؛ روزه‌اي كه نه سحري دارد و نه افطاري. تنها چيزي كه روزه‌دار مجاز است بخورد فقط آب، آب ميوه و چاي است. او معتقد است حتي مسلولين كه نياز به تقويت بيشتري دارند اگر اين رژيم عجيب را بگيرند به سرعت غيرقابل تصوري بهبود خواهند يافت!
وي همچنين مي گويد: انواع بيماري‌ها از غذاهاي زايد كه از معده مي گذرند و در بدن تحليل نمي شوند سرچشمه مي گيرند. اين مواد غذايي اضافي عفونت‌هايي توليد مي كنند كه بهترين شرايط را براي رشد و نمو ميكرب‌ها و باكتري‌ها فراهم مي سازند و درمان همه آنها از طريق گرسنگي و امساك از غذا صورت مي گيرد.
رياضت نفس
مرتاضان و كساني كه در پي ترقي و تعالي روحي هستند از تغذيه خويش از نظر كيفيت و كميت مي كاهند، تا آنجا كه براي مثال در طول روز و شب به يك عدد بادام اكتفا مي كنند، يا فقط غذاي نباتي مصرف مي كنند و از خوردن گوشت حيواني مي پرهيزند، تا بتوانند به هدف عالي خود كه همان ترقي روح و پرورش آن است برسند.
روزه و تقويت حافظه
روان شناسان عصر حاضر دستوراتي براي تقويت حافظه مي دهند؛ اما كساني كه روزه مي گيرند نيازي به تمرينات تقويت حافظه ندارند؛ زيرا يكي از فوايد روزه ، تقويت حافظه است.
از قول حضرت اميرالمؤمنين (ع) آمده است سه چيز حافظه را تقويت مي كند:
1. مسواك‌كردن دندان‌ها
2. روزه داشتن
3. خواندن قرآن.
اثر روزه در ازدياد حافظه يك تأثير فيزيولوژيك است كه در اثر رسيدن غذاي پاك به سلول‌هاي مغز بعد از چند ساعت بي غذايي رخ مي دهد.
يك تحليل طبي از روزه
پرهيز از خوردن و آشاميدن در ايام روزه يكي از راه‌هاي مؤثر براي تندرستي است؛ زيرا وقتي انسان مدتي از خوراك عادي روزانه دست كشيد و در تغذيه خود تخفيف داد، به طبع اشتها و ميل به غذا پيدا مي كند. در نتيجه مواد شيميايي خوراك كه مورد احتياج بدن است به راحتي جذب مي شود.
كودكان و روزه
اثبات شده كه روزه از نظر بهداشت جسم در تمام سنين با توجه به حالات مختلف و با رعايت بعضي بيماري‌ها و ناتواني‌ها بسيار مفيد و نافع است؛ حتي كودكان از اين منافع بي بهره نيستند؛ و با شرايط ويژهِ خود مي توانند روزه بگيرند. دكتر ويدا عاري ، پزشك عمومي ( سایت تبیان).
روزه و اثرات آن بر سلامت تن و روان
دکترسید غلامرضا موسی پناه « دکترا و فوق دکترا از آمریکا »مشاور رژیم غذايي و تغذیه سالم با داروهای گیاهیمشاور تفکر، آرامش اعصاب و سلامت روان، میگوید: روزه عبارت است از امتناع از تمام یا بعضی از انواع غذاها در یک مدت زمان تعیین شده.
روزه ممکن است با هدف غیر اعتقادات مذهبی ویا بر اساس اعتقادات مذهبی باشد.
1-روزه با هدف غیراعتقادات مذهبی
روزه با هدف غیراعتقادات مذهبی ممکن است به دو صورت اجرا شود. یا بصورت اجبار انجام میشود که بنام "روزۀ اجباری" خوانده میشود و به منظور کسب سلامت جسمی بدن است. مثل توصيه پزشک برای نخوردن بعضی غذاها بعلت ضرورت مداوا ی بعضی بيماری ها و یا عدم میل خود بيمار به غذا خوردن. در حقيقت اين واکنش طبيعی و غريزه وار بدن انسان به منظور بالا بردن قدرت دفاعی بدن وتنظيم ترشحات غدد داخلی وتنظیم سیستم خون و لنف بدن است.
نوع دیگر روزه با هدف غیراعتقادات مذهبی وقتی است که بصورت دلخواه انجام میشود و به نام "روزه خوداگاه" نامیده میشود. هدف از انجام این روزه بازهم صرفاً کسب سلامت جسمی می باشد. البته با مقایسه با فرهنگ وتفسیر ما از روزه نباید آنرا بنام "روزه" تلقی کرد بلکه اطلاق لغت "رژیم غذایی" مناسب تر است. مثلا انسان چون تنها جانداری است که غذا را می پزد و یا آنرا از حالت طبیعی قبل از خوردن خارج می کند، ممکن است چندین روز از غذا های "خام" تغذیه کند تا باعث تعادل و سلامت جسمی شود. نوع دیگر این رژیم غذایی خوداگاه فقط "خوردن میوه و آب میوه (انگور بسیار تاکید میشود) و یا سبزیجات و آب سبزیجات" است که باعث استراحت اندامهای گوارشی شده، وضمن تأمین ویتامینها و آنزیم ها و مواد معدنی لازم به بدن، در راحتی انتقال مواد غذایی در روده ها و شستن و تمیز کردن کلیه ها نقش مهم دارد ، در حا لیکه همچنان مواد گلوکز و فروکتوز را نیز تأمین کرده و انرژی زیادی برای انجام فعالیت های بدن تولید می کند. اصولا سیستم فیزیولوژیکی ، آناتومی وساختمانی بدن و دستگاه گوارشی انسان منطبق با این نوع تغذیه است. این نوع روزه در شفای سرطان بسیاری از افراد به ثبوت رسیده و امروز مورد توجه است. نوع دیگر رژیم غذایی خوداگاه به منظور تعادل فیزیولوژیک و جسمی انسان "روزۀ آب" است که در آن فقط آب خورده می شود. این نوع روزه بهترین نوع روزه در تمیز کردن اندامهای گوارشی وکلیه ها وتخلیه مواد سمی بدن است ولی برای افرادی که سرطان دارند توصیه نمی شود.
2-روزه با هدف اعتقادات مذهبی
روزه با هدف اعتقادات مذهبی که با فرهنگ و اهداف معنوی و نيت ماوراء طبیعی ما هماهنگ است از نوع روزه های " انتخابی" ویا "خوداگاه" است اگر چه بر اهل ایمان با توجه به شرایطی،از واجبات است. روزۀ الهی ماه مبارک رمضان ویا روزه های کوتاه مدت تر(روزانه-هفتگی) که به نیت های متفاوت اعتقادی گرفته میشود شاخص این نوع روزه است.
روزه با هدف اعتقادات مذهبی يک تجربه چند بُعدی است که بر تمام اعضاء بدن موثر است (خطبه 192 نهج البلاغه) و شاید این چند بُعدی بودن یکی از معجزات روزۀ اسلامی است . با گرفتن این روزه حالات جسمی، روحی، روانی ومعنوی فرد روزه گیر در جهت روند سلامت کلی عوض می شود. استرس و نا اميدی ها که ريشه بسياری از بيماریها است تحت کنترل خواهند آمد. این روزه پرده ای بر گذشته می پوشا ند و اميدی روشن تر ، ديدگاهی مثبت تر و اعتماد به نفسی قاطع تر به آينده را باز مي کند که خود محرک شوق اجرائيات روزمره خواهد بود. روزه گير دارای احساسات لطيف تر و خلاقيت کارورتر می شود. شايد پیام حضرت اميرالمومنين (وَ زَکاهُ البَدَنِ الصِّيامُ...زکات تن روزه است ... حکمت 136) به شکرانه همين مزيت های چند بعدی روزه با هدف اعتقادات مذهبی است.
روح معنوی و روزه ی با هدف اعتقادات مذهبی
روزه با هدف اعتقادات مذهبی ارمغان اخلاص در وصل معشوق است ونیت آن بر ساختار بندۀ مخلص شدن واعلام رسالت انسان بعنوان نماینده توحیدی در زمین است. از آنجا که فرهنگ وصل الهی بندگی مخلصانه میطلبد، و امروز تمایلات مادی ، تجملی، تجددی وخود نگری ها ومنیت های جسمی – دنیوی انسان را از شوق و نعمت بندگی دور کرده است، روزه پیام باز گشتی است به سوی سفر به الهیتِ وجودیِ واقعی انسان، تا هم خود را ببیند که از کجاست وهم به کجا میرود وبین این دو بداند چکاره است؟ روزه نسخه ای است بر درد انسان گمشدۀ امروز که پر شده است از تشویش، اضطراب، نا امیدی، بهم ریختگی اعصاب و روان ،از دست دادن اعتماد به نفس در زندگی روزمره وگم شدن روح. در اثر این گمشدن است که افسار نفس رهامی شود و روزه اینجاست تا یاری دهد وبه قول امام علی(ع) مصداقی رهابخش باشد (وَصَومُ شَهرِ رَمَضَانَ فَانَََّهُ جُنَّهٌ مِنَ العِقَابِ....رمضان سپری است در برابر عذاب الهی... نهج البلاغه خطبه 110)
روبرت مورس، گیاه پزشک و پزشک طبیعت درمانی آمریکایی در کتاب خود بنام "معجزه سم زدایی" در باره تجربه روزه گیری خود با هدف اعتقادات مذهبی می نویسد:" با گرفتن روزه دارای چنان انرژی شدم که از جسم خود فرا تر رفتم و این مستقیماً مرا به قلب خدا برد".
جسم و روزه ی با هدف اعتقادات مذهبی
روزه با هدف اعتقادات مذهبی نه تنها درمان و شفای معنویت بیمارشدۀ انسان امروز است بلکه مزیت های تمام روزه های فرهنگهای دیگر و رژیمهای غذایی را از نظر تاثیر فيزيولوژیکی و اثرات مفید جسمی دارد. تأثیرات آن از تصفیه وسم زدایی بدن گرفته تا کسب تعادل بدن و در نتيجه ايجاد نظم فیزیکی در گذران زندگی روزانه بر روزه گیر مشهود است. با تاثیرات روزه برکلیه مکانیزم عملی اندام های بدن از جمله جگر، کليه، شش، زبان و خون و سيستم جذب و دفعی بدن، می توان روزه را از نظر فيزيولوژيکی ارتباط معنویت با انرژی، استراحت و سلامت جسمی بدن تلقی کرد. آرتر والاس نویسنده آمریکایی مزيت هايی برای روزه قائل است از جمله: روشن شدن چشمها، تنفس راحت ، صاف شدن پوست و آرامش اعصاب و سلامت زيستن جسمی، روحی و روانی بدن. روزه داروی مناسبی برای کمردرد ناشی از گرفتگی ماهيچه ای و استرس میباشد. دلواپسی و اضطراب از بيمارهايی است که روزه در درمان آن مؤثراست. دکترويليام ل. ايسر در فلوريدای آمريکا در بررسی 31 بيماری متفاوت در بين 156 نفر از بيماران خود که آنها را به مدت های متفاوتی از 5 روز تا 35 روز تحت روزه قرار داد، اين نتايج حاصل را گزارش کرده است: 113 نفر کاملا شفا يافتند، 31نفر نسبتا سلامتی خود را بدست آوردند،12 نفر نتیجه نگرفتند (یعنی 92 % بیماران نسبی يا کاملا شفا يافتند)
انرژی و روزه ی با هدف اعتقادات مذهبی
مکانیزم تغيير در ميزان انرژی بدن یکی از اثرات مهم این روزه است. سيستم گوارشی ما زحمات دشواری را در خوردن بعضی از مواد غذایی (بویژه گوشت و غذا های سنگین و پخته شده) متحمل می شود. در حالت عادی وقتی انسان تغذیه می کند جهت مراحل بلع، هضم، جذب و دفع انرژی بکارمی برد. غذا خوردن این انرژی راتامین میکند ولی متاسفانه در اثر عدم اطلاع در انتخاب صحیح غذا واجرای سیستم غذایی اشتباه، نه تنها انرژی مناسب به بدنمان وارد نمیشود و از توليد کیفی آن در بدن جلوگیری بعمل می آید بلکه انتقال انرژی در بدن بدرستی صورت نمیگیرد و در نتیجه اثرات غير قابل جبرانی در بدن می گذارند. مکانیزم فيزيولوژیکی روزه بر این اساس است که بدن در اثر تغذیه نشدن، انرژی موجود را که قرار است صرف مراحل گوارش شود آن را دردفع سموم ازبدن بکار می برد. در این شرایط است که ظرفیت دفع شدیدتر از جذب میشود
افراد چاق و آنها که اضافه وزن دارند اگر به درستی روزه بگيرند ممکن است از وزن بد نشان کاسته شده و انرژی بيشتری هم کسب می کنند ويا حداقل انرژی قبل از روزه خود را خواهند داشت. ناگفته نماند که نبايد روزه بعنوان رژيم غذايی برای اين منظور استفاده شود. افرادی که وزن بدنشان در قسمت های باسن و پا ها تمرکز دارد اگر فکر می کنند که با روزه گرفتن از اندازه اين دو قسمت کم می شود در اشتباه هستند چون اولا اگر هم از اندازه آنها کاسته شود موقتی است ثانيا بعداز اتمام روزه شان وزن بيشتری از قبل بدست خواهند آورد. افراد لاغر نیز وزن کم می کنند ، ولی انرژی بدنشان کمتر شده و در نتيجه احساس ضعف بيشتری از افراد چاق تر می کنند.
سم زدایی و روزه ی با هدف اعتقادات مذهبی
یکی از تاثیرات روزه، تاثيرات سم زدائي و قابلیت تميزکردن بدن است. در زمانی که شخص در روزه است، یعنی همانطور که گفته شد در زمانی که خون در حال جذب مواد غذایی وارد شده به آن نيست، اندامهای فيزيولوژيک در يک "استراحت نيازمند" به سر می برند. در این شرایط ظرفيت کارائی دفع مواد زائد از معده، روده ها، جگر، کليه ، مثانه، ریه،،لوزالمعده، سينوس ها و پوست مؤثرتر وشدیدتر خواهد بود. بویژه جگر و کليه که کار تصفيه بدن را انجام می دهند ، مثل هر فيلتری نياز به آرامش عملکرد دارند تا خود را آماده تصفيه بعدی کنند. ما انسانهای متمدن متاسفانه به ماشينهايمان احساس دلسوزی داريم و بعد از رانندگی در جاده ها که زمان رانندگی طولانی تر است مدتی به آن ها اجازه استراحت می دهیم تا سيستم اتومبیل متعادل شده و هچنين عادت داريم تا روغن موتور ، روغن ترمز، روغن فرمان و آب رادياتور و بويژه فيلتر روغن را هر چند وقت یکبارعوض کنيم تا اتوموبیل کیفیت خودش را باز يابد ولی آیا هرگز فکر شستشوی اندامهای خود بويژه فيلتر های خود يعنی جگر و کليه را کرده ايم؟ هرگز برای تصفيه خون، شستن روده، معده، مثانه و سایر اندامهای نیازمند به شستشو برنامه ريزی کرده ايم؟
باز تاب اين مکانيزم شستشو وتصفیه در سلامت جسم، ذهن و عملکردهای روزانه مؤثر است. تغيير رنگ و پوشش روی زبان که يکی ازعلائم سم زدائی بدن است در دوره روزه کاملا بیا نگر این سم زدایی است. این پوشش به رنگهای متفاوت سفيد ، زرد، سبز، ویا قهوهای خواهد بود. هر چه مواد سمی در بدن بیشتر باشد این ضخامت بیشتر وتیره تر است و هر چه سیستم بدن سالم تر باشد این ضخامت کمتر خواهد بود. با ادامه روزه رنگ زبان دوباره به رنگ طبیعی خود یعنی صورتی برمی گردد که گویای تخلیه کامل سموم از بدن است.
انتخاب غذا و روزه ی با هدف اعتقادات مذهبی
بدن انسان برای صرف مداوم غذاهای سنتز شده یا به شدت پروتئینی که امروز همه گير شده است طراحی نشده است. از طریق مطالعات علمی اثبات شده است که اگر روزه گرفتن به درستی انجام گيرد می توان از خیلی از بیماری هایی که از مصرف این غذاها به وجود می آید از جمله بیماری های قلبی، ، بیماری های گوارشی ، چاقی، تشنج ماهیچه ای، ناراحتی های پوستی، بیماری های مجاری ادراری و بویژه سرطان نجات یافت. روزه برای رفع خستگی که به دلیل خوردن بعضی مواد خوراکی دارای ترکیبات شیمیایی و در نتیجه تراکم آنها دربدن بوجود می آید،از بهترين دارو هاست.
امروزدر انتخاب مواد غذایی به دلیل انتخاب مواد اولیه ناسالم، ترکیب و نحوه عمل آوری برای ارائه به مصرف کننده باید بسیار محتاط بود. امروزه طبق گزارش منابع تحقیقاتی - علمی آمریکا وگزارش آن در سال جاری 2008 ميلادی، تعداد 9 عامل برای بروز سرطان اعلام شده است که 5 عامل آن غذایی است. استفاده از مواد شیمیایی درعمل آوری مواد اولیه غذایی، نگهدارنده ها، طعم دهنده ها، رنگ دهنده ها، وجود هورمون ها و آنتی بیوتیک ها در مواد غذایی باعث بروز انواع بیماری ها از جمله افزايش سرطان که نیاز به زمان جهت افزایش تراکم این مواد مضر در بدن دارد، میشود. روزه با جلوگیری از ورود پی در پی مواد غذایی و دادن استراحت کافی به اندامها، و فرصت دادن به اندامهای بدن جهت تصفیۀ مواد زائد و همانطور که گفته شد مضر از بدن در درمان بسیاری از بیماری ها بخصوص جلوگیری از بروز سرطان مؤثراست. در نقش روزه در درمان سرطان نقطه نظرهای متفاوتی گزارش شده است. محققين در آمریکا در درمان سرطان توسط روزه تاکيد میکنند که روزه در اوايل ابتلاء بیماری و بويژه از طريق کم کردن ورود مواد سمی وشیمیایی موجود درغذا ها در جلوگیری از سرطان مؤثر است.
پیش آمد های احتمالی روزه های اشتباه
روزه با هدف اعتقادات مذهبی مثل همۀ شئونات شرعی ما دارای مراحل، قوانین، آداب وسبک و رسم مشخص ومقرر شده ای است. اگر روزه بدرستی وتابع مراحل صحیح خود انجام نشود با همه مزيت هايش می تواند دارای مضراتی باشد. مانند هر روند تغییر درتغذيه، روزه دارای عوارض خاص خود است. جالب اينکه اين حالات از نظر فرایندهای بيولوژیکی از نشانه های زودوده شدن سموم از بدن است. اگر بدرستی اجرا نشود باعث کمبود مواد غذايی و انرژی لازم در بدن شده و مقاومت بدن را در برابر بيماری ها کم خواهد کرد. احتمال بروز سردرد، تهوع، بی خوابی، خواب های ناگوار، وسرگيجۀ موقت ، خستگی و احساس ضعف ، تپش های نامنظم قلبی، درد های موضعی ماهيچه ای در هفته اول عادی است که اين عوارض با گذشت زمان کمتر می شود. اگر بدرستی اجرا نشود امکان بالا رفتن ميزان اسيد اوريک نيز وجود دارد که به ندرت می تواند منتهی به سنگ کليه شود. سردرد های این دوره ممکن است واکنش بدن به نخوردن خوراکی هايی مانند چای (بخاطر تاثيرات تئين) و قهوه(بخاطر تاثيرات کافئين) و مواد قندی باشد که بدن به آنها عادت کرده است. ایجاد حساسيت بصورت مثبت ويا منفی نیز ممکن است در این دوره خود را نشان دهد بعبارت دیگر روزه دار ممکن است رغبتی به تلويزيون نگاه کردن، موسیقی گوش کردن، محاوره و مصاحبت در بعضی زمینه ها از خود نداشته باشد.
چون روزه باعث تخليه مواد ذخيره ای ماهيچه ای و چربی بدن می شود و اگر ذخيره های ماهيچه ای بينهايت کم شود، میتواند خطر جدی بدنبال داشته باشد. افرادی که بدنشان بطور طبیعی و مادرزادی کمبود مواد غذايی دارند در گرفتن روزه بايد دقت و زیر نظر پزشک عمل کنند حتی اگر دارای بدنی چاق باشند و اضافه وزن داشته باشند. به آنها که مدت طولانی بيماری استخوانی و یا ماهيچه ای و یا خستگی های مفرط ویا آنهائی که دارای بيماری قند هستند توصیه می شود قبل از اقدام به روزه با پزشک خود مشاوره ای داشته باشند. سخت ترين زمان روزه در اواخرروز بعد از افطار دوباره سيستم بلع وهضم بدن دوباره بکارمی افتد. در طول مدت روزه حجم معده کم می شود و با شروع خوردن مجددا افزايش می يابد. اين تغيير حجم باید به آرامی صورت گيرد. خوردن انواع سوپ، نوشيدنی های غيراسيدی، سبزيجات و آب سبزيجات (منظور از سبزيجات صيفی جات است) ميوه و آب میوه و لبنيات در سه روز اول توصیه میشود و از روز سوم به بعد بتدريج به خوردن نرما ل تغيير يابد.
وصل در سفر چون ذکر و دعا و نیایش باید همسفر شد بلکه در انتخاب و حجم و زمان غذا خوردن نیز باید بسیار دقت نمود.آرتر والاس نويسنده آمریکایی در کتاب "روزه انتخاب خدا: رهنمود عملی ومعنوی روزه"مینويسد: "روزه داروی فيزيکی و روحی است. يک قرص برای بيمار ممکن است بد مزه باشد، داروساز پوشش شيرينی روی قرص می پوشاند، بهر حال خوردنش گوارا نيست ولی برای بيمار خوب است" .
فوايدي كه روزه گرفتن بر جسم انسان‌ها مي‌گذارد، چيست؟ آيا نقش پيشگيري دارد يا درماني؟
روزه يكي از اركان عبادي اسلام است. معني روزه عبارت است از: امساك از چيزهايي كه روزه را باطل مي‌كند.
روزه گرفتن علاوه بر آن كه يك عبادت و امر واجب است، براي حفظ سلامت جسمي و رواني انسان بسيار مفيد است. در حقيقت روزه طب پيشگيري اسلامي است.
لذا خداوند در قرآن مي‌فرمايد: «و ان تصوموا خيرٌ لكم ان كنتُم تعلمون»؛[1] روزه بداريد برايتان بهتر است اگر درك كرده باشيد.
دكتر آلكسيس كارل فيزيولوژيست و محقق فرانسوي دربارة اهميت و نقش روزه بر سلامت جسمي و رواني انسان مي‌گويد:
در روزه داري با تلاش معنوي، تعقّل و تملّك نفس مي‌توان تعادل اعمال بدن را حفظ كرد. همه به طور طبيعي تمايل به اطفاي غرايز نفساني دارند، ولي وقتي اين تمايلات كاملاً برآورده شد به انحطاط مي‌گرايد. بنابراين، بايد به گرسنگي و كاهش در خواب و غرايز جنسي و غيره عادت كرد و بر نفس مسلط شد. مسلماً افراط در خواب و خوراك از كمبود آن زيان‌بخش‌تر است و با امساك و روزه‌داري مي‌توان هماهنگي بين اعمال بدني و رواني ايجاد نمود.]2[
روزه مي‌تواند هم نقش پيشگيري داشته باشد و هم نقش درماني، چنانچه محدودة اثرگذاري آن جنبه‌هاي جسمي و رواني هر دو را شامل مي‌شود. شايد گفتن اين مطلب چندان قانع كننده نباشد، امّا وقتي تحقيقات تجربي را نگاه مي‌كنيم مي‌بينيم تحقيقات تجربي نشان مي‌دهد كه روزه‌داري بروضعيت سلامت جسمي و رواني و نيز سير بيماري‌ها تأثير مثبت و مؤثري دارد.
اين تحقيقات تجربي مي‌تواند در حدّ بالايي براي افراد مذهبي و حتي كساني كه اعتقاد به مسايل مذهبي ندارند. امّا تحقيقات علمي و تجربي را قبول دارند، قابل قبول باشد. از اين رو نتايج برخي از تحقيقات انجام شده را خدمت شما يادآور مي‌شوم. اميد است در بهبود باورهاي مذهبي شما مفيد و مؤثر واقع شود.
نقش درماني روزه در تحقيقات تجربي
ابراهيمي و جهاني مقدم به منظور بررسي نقش روزه بر درمان بيماري‌ها، پژوهشي بر مراجعين صرعي انجام داده و به اين نتيجه رسيدند كه درصد مراجعين در ماه رمضان در مقايسه با ساير ماه‌ها 40 درصد كاهش نشان داده است.[3]
انصاري جابري نيز در سال 1378، در پژوهشي بر روي 67 نفر از دانشجويان رشته‌هاي مختلف پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان در مورد تأثير روزه بر عزت نفس آنان تحقيقي انجام دادند و به اين نتيجه دست يافتند كه روزه باعث افزايش عزت نفس در افراد مي‌شود و مي‌تواند از اختلال‌هاي رواني پيشگيري نمايد.[4]
محمدي و همكاران در سال 1379 در پژوهشي تأثير روزه‌داري را بر غلظت سرمي لپيدهاي خون در مردان تهراني تعيين نموده و نتايج تحقيق آنها نشان داد كه كاهش تري گليسيريد در برخي گروه‌ها مبيّن اثرات مثبت روزه‌داري بر سلامت بدن است.[5]
در پژوهش ديگر كه توسط يوسفي و فرشيد فر در سال 1378 بر روي 80 دانشجوي دانشگاه علوم پزشكي بندرعباس انجام شده تأثير روزه‌داري بر وزن و فشار خون مورد مطالعه واقع شده و اين نتيجه به دست آمده است كه ميانگين وزن نسبت به قبل از ماه رمضان 84 گرم كاهش داشته است، هم چنين ميانگين فشار خون افراد روزه‌دار نيز كاهش يافته بود.[6]
روزه بر سيستم ايمني بدن نيز نقش مثبت دارد. رحماني، ميراحمدي و مطيعيان در سال 1377 در بررسي تأثير روزه‌داري ماه رمضان بر روي سيستم ايمني انسان به اين نتيجه رسيدند كه روزه پاسخ سيستم ايمني سلولي را افزايش داده و باعث بهبود كارآيي سيستم ايمني بدن انسان مي‌شود.
عدلوني در سال 1998 تحقيقي در زمينة نقش درماني و پيشگيري كنندة روزه انجام داده و به اين نتيجه رسيد كه روزه از بيماري‌هاي قلبي عروقي پيشگيري مي‌كند.
در پژوهش ديگري كه توسط سربلوكي و افشار در سال 1378 انجام شده، تأثير روزه‌داري بر قند، ليپيد، وزن و فشار خون 30 بيمار ديابتي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصل از اين بررسي نشان داد كه شاخص‌هاي قند خون، كلسترول، فشار خون و وزن در اثر روزه‌داري وضعيت مطلوب و رضايت بخشي يافته است. لذا اين محققان پيشنهاد نمودند كه روزه گرفتن براي بيماران ديابتي اثرات مفيدي از لحاظ كنترل بيماري دارد.
بر پاية نتايج بررسي‌هاي انجام شده مي‌توان گفت كه روزه‌داري داراي اهميت ويژه‌اي است و مي‌تواند هم در زمينة پيشگيري و هم در زمينة درمان بسياري از بيماري‌هاي جسمي و رواني مفيد و تأثيرگذار باشد.
بدنيست در پايان به يكي از تحقيقات كه در خصوص تأثير روزه‌داري بر وضعيت سلامت رواني افراد انجام شده اشاره كنم. دكتر محمد قهرماني و همكاران در سال 1378 در شهرستان گناباد به منظور بررسي تأثير روزه‌داري بر وضعيت سلامت رواني افراد تحقيقي را بر روي 200 نفر در دو مرحله قبل از ماه مبارك رمضان و مجدداً پس از ماه مبارك رمضان انجام دادند. نتايج به دست آمده از اين پژوهش نشان داد كه روزه‌داري به طور چشمگيري باعث كاهش علائم اضطرابي، بهبود در عملكرد اجتماعي و كاهش افسردگي شده است.
منبع براي مطالعه بيشتر
1) مجموعه مقالات اوليه همايش دين در بهداشت روان، قم، نشر علوم اسلام، 1377.
2) جمعي از نويسندگان، نقش دين در بهداشت روان، قم: دفتر نشر نويد اسلام، 1377.
[1] . بقره، 184.
[2] . محمد مهدي اصفهاني، بهره‌گيري از برخي رهنمودهاي اسلامي در پيشگيري و رويايي با پيامدهاي استرس، فصلنامه انديشه و رفتار، سال اول، 1374، شماره 4، ص 13 ـ 17.
[3] . حسين علي ابراهيمي و محمدكريم جهاني مقدم، بررسي اثر ماه مبارك رمضان بر مراجعين صرعي، خلاصه مقالات همايش تحقيقات علوم پزشكي در اسلام، كرمان، 3 الي 5 آبان 1379.
[4] . علي، انصاري جابري، تأثير روزه رمضان بر عزت نفس، دانشجويان دانشكدة پرستاري، مامايي و پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان، خلاصه مقالات همايش تحقيقات علوم پزشكي در اسلام، همان.
[5] . محمدي و همكاران، تأثير يك ماه روزه‌داري بر نماية تورة بدن و غلظت سرمي، همان.
[6] . هادي يوسفي و غلامرضا فرشيدفر، تأثير روزه‌داري اسلامي بر وزن و فشارخون، دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي بندر عباس، همان
